Ýþçi Saðlýðý ve Ýþ Güvenliði (ÝSÝG) Meclisi`nin Çocuk Ýþ Cinayetleri Raporu`nda Mesleki Eðitim Merkezleri`nde (MESEM) yaþamýný yitiren çocuk iþçilere vurgu yapýldý. Raporda, son bir yýlda en az 671, AKP`nin iktidar olduðu dönemde ise en az 907 çocuðunun hayatýný kaybettiði tespitine yer verildi. Raporda, MESEM`e iliþkin; “Patronlara, çýrak ve stajyer çalýþtýrmaya dönük bu teþvik ayný zamanda çocuk iþgücünü iþ kazalarýnýn, iþ cinayetlerinin en fazla yaþandýðý küçük iþletmelere itmiþtir. Bu iþletmelerin genel denetimler ve iþçi saðlýðý ve iþ güvenliði denetimlerinde en az denetlenen yerler olmasý da çocuk iþçilere yönelik sömürü ve kuralsýzlýðý arttýrmýþtýr” deðerlendirilmesi yapýldý.

ÝSÝG Meclisi, Çocuk Ýþ Cinayetleri Raporu`nu yayýnladý. Raporda, MESEM kapsamýnda çalýþýrken yaþamýný yitiren çocuklar için ayrý bir baþlýk açýldý. Raporda, son bir yýlda en az 671, AKP`nin iktidar olduðu dönemde ise en az 907 çocuðunun hayatýný kaybettiði tespitine yer verildi.

ÝSÝG Meclisi, bu ay hazýrlanan raporun MESEM kapsamýnda staj gördüðü iþyerlerinde hayatýný kaybeden (çocuk iþçiler Arda Tonbul ve Erol Can Yavuz þahsýnda) bütün çocuk iþçilere adandýðý ifade edilen raporda yapýlan tespitler þöyle:

“2013-2023 YILLARI DÖNEMÝNDE EN AZ 671 ÇOCUK ÝÞÇÝ HAYATINI KAYBETTÝ”

“2013 yýlýnda en az 59 çocuk iþçi, 2014 yýlýnda en az 54 çocuk iþçi, 2015 yýlýnda en az 63 çocuk iþçi, 2016 yýlýnda en az 56 çocuk iþçi, 2017 yýlýnda en az 60 çocuk iþçi, 2018 yýlýnda en az 67 çocuk iþçi, 2019 yýlýnda en az 67 çocuk iþçi, 2020 yýlýnda en az 67 çocuk iþçi, 2021 yýlýnda en az 62 çocuk iþçi, 2022 yýlýnda en az 62 çocuk iþçi, 2023 yýlýnda en az 54 çocuk iþçi olmak üzere, 2013-2023 yýllarý döneminde en az 671 çocuk iþçi hayatýný kaybetti…

2002 yýlýnda en az 1 çocuk iþçi, 2003 yýlýnda en az 18 çocuk iþçi, 2004 yýlýnda en az 29 çocuk iþçi, 2005 yýlýnda en az 27 çocuk iþçi, 2006 yýlýnda en az 29 çocuk iþçi, 2007 yýlýnda en az 28 çocuk iþçi, 2008 yýlýnda en az 29 çocuk iþçi, 2009 yýlýnda en az 12 çocuk iþçi, 2010 yýlýnda en az 24 çocuk iþçi, 2011 yýlýnda en az 24 çocuk iþçi ve 2012 yýlýnda en az 15 çocuk iþçi hayatýný kaybetti.

2013 yýlýnda en az 18, 2014 yýlýnda en az 20, 2015 yýlýnda en az 20, 2016 yýlýnda en az 19, 2017 yýlýnda en az 18, 2018 yýlýnda en az 27, 2019 yýlýnda en az 14, 2020 yýlýnda en az 13, 2021 yýlýnda en az 11, 2022 yýlýnda en az 13 ve 2023 yýlýnda en az 17 ‘on sekiz yaþýndaki iþçi` hayatýný kaybetti...

“GÜNCEL BÝR TARTIÞMA: MESLEKÝ EÐÝTÝM MERKEZLERÝ (MESEM)”
Türkiye`de çocuk emeðinin sömürüsünde yaygýn bir þekilde kullanýlan temel yasal model çýraklýktýr. Yoksul ailelerin çocuklarýna yapýlacak eðitim yatýrýmýnýn maliyetini ortadan kaldýrmak üzere kurulan ve 1970`lerden bu yana uygulanan bu model sýnýfsal eþitsizliði derinleþtirmiþtir. Belirli dönemlerde çýraklýða iliþkin mevzuat düzenlemeleri yapýlmýþtýr. Ancak bu düzenlemeler çýraklýðý ortadan kaldýrmak ya da azaltmak üzere deðil tam tersine mevcut yeni piyasa koþullarýna ya da yasal deðiþikliklere uyum saðlamak üzere geliþtirilmiþtir.

MESEM 2016 yýlý sonuna kadar var olan ‘Çýraklýk Eðitim Merkezlerinin devamý niteliðindedir. Yani (4+4+4 modeli birlikte) eðitim sisteminin içine daha fazla entegre edilmiþ ve kitleselleþtirilmiþ bir çocuk iþçilik sisteminden bahsedebiliriz. MESEM uygulamasý hayata geçirilirken AB ülkeleri örnek verilmektedir. Ancak uluslararasý iþ bölümünde Türkiye`nin rolünü düþündüðümüzde yapýlan ara eleman yetiþtirmek ve ucuz emek gücü ihracýdýr.

“YANÝ ÇOCUK ÝÞÇÝLÝK ‘BÝR GÜN OKULDA DÖRT GÜN ÝÞ YERÝNDE EÐÝTÝM ALMA` UYGULAMASIYLA MEÞRULAÞTIRILIYOR”

MESEM kapsamýnda yaklaþýk 1,5 milyon öðrencinin olduðu açýklandý. Bu öðrencilerin yaklaþýk 300 binini ise 18 yaþýn altýndaki çocuklardan oluþuyor. Yani çocuk iþçilik ‘bir gün okulda dört gün iþ yerinde eðitim alma` uygulamasýyla meþrulaþtýrýlýyor. Tabi bu uygulamanýn kökenlerinde 24 Ocak kararlarý ve 12 Eylül darbesi ile hayata geçirilen neoliberal politikalar, 1990`lý yýllardan itibaren eðitimin metalaþtýrýlmasý ve sanayi-eðitim iþbirliði politikalarý, 2006 yýlýnda MEB-Koç Holding iþbirliði ile “Meslek lisesi memleket meselesidir” þiarýyla öðrencilerin sanayi için ara eleman olarak yetiþtirilmeye baþlanmasý TESK Genel Baþkaný Bendevi Palandöken`in ‘Bizim çýraklarýmýz çocuk iþçi deðildir, onlar ustalarýndan meslek öðrenen öðrencilerdir` sözleri ile hayata geçirilen adýmlar bulunmaktadýr.

“ÝÞÇÝ SAÐLIÐI VE ÝÞ GÜVENLÝÐÝ DENETÝMLERÝNDE EN AZ DENETLENEN YERLER OLMASI DA ÇOCUK ÝÞÇÝLERE YÖNELÝK SÖMÜRÜ VE KURALSIZLIÐI ARTTIRMIÞTIR”

Patronlara, çýrak ve stajyer çalýþtýrmaya dönük bu teþvik ayný zamanda çocuk iþgücünü iþ kazalarýnýn, iþ cinayetlerinin en fazla yaþandýðý küçük iþletmelere itmiþtir. Bu iþletmelerin genel denetimler ve iþçi saðlýðý ve iþ güvenliði denetimlerinde en az denetlenen yerler olmasý da çocuk iþçilere yönelik sömürü ve kuralsýzlýðý arttýrmýþtýr.

Tabi hatýrlatmamýz gereken bir husus var o da MESEM`lerde her yaþtan öðrenci var. Bu durum da bir yandan yaþlýlara kadar uzanan bir yelpazede yeniden iþçileþtirmenin hayata geçirildiðini diðer yandan eðitime destek adý altýnda da devletten sermayeye kaynak aktarýldýðýný da göstermektedir.

“TÜRKÝYE`DE HER YAÞTAN ÝNSAN HIZLA ÜCRETLÝLER ORDUSUNA KATILDI”

MESEM`lerde yoðunlaþan ‘çocuk iþçiliðin nesnel zeminini yoksulluk oluþturmaktadýr` Türkiye`de zaten binlerce çocuk aileleri geçinemediði için çalýþmak zorundaydý. Bazen yazýn çýrak olarak bazen okul sonrasý atölyeye giderek bazen de okulu býrakarak çalýþýyorlardý. 2021 Eylül ayýndan itibaren ise derinleþtirilen yoksullaþtýrma politikalarý ile Türkiye`de her yaþtan insan hýzla ücretliler ordusuna katýldý.

Doðal olarak maddi durumu kötü olan ailelerden çocuklar MESEM tercihinde (zorunluluðunda) bulundu. Böylece bir yandan okuyup diðer yandan çalýþýp diploma, kalfalýk ve ustalýk belgesi alma imkanlarý olacaktý. Ancak bu çocuklara sunulan gelecek organize sanayi bölgelerinde, gýda, metal, kimya gibi sektörlerde ara eleman olma ya da hizmet sektörü çalýþaný olmaktý. Diðer yandan saðlýklarýný, çocukluklarýný ve gençliklerini iþ yerlerinde býrakacaklardý…

2013-2023 yýllarýnda çocuk iþ cinayetlerinin iþkollarýna göre daðýlýmý þöyle:

-Tarým, Orman iþkolunda 380 çocuk (250 iþçi ve 130 çiftçi); Ýnþaat, Yol iþkolunda 71 çocuk; Metal iþkolunda 46 çocuk; Konaklama, Eðlence iþkolunda 45 çocuk; Gýda iþkolunda 23 çocuk; Ticaret iþkolunda 21 çocuk; Genel Ýþler iþkolunda 20 çocuk; Tekstil, Deri iþkolunda 17 çocuk; Taþýmacýlýk iþkolunda 14 çocuk; Aðaç, Kâðýt iþkolunda 11 çocuk; Kimya, Lastik iþkolunda 7 çocuk; Enerji iþkolunda 4 çocuk; Çimento, Toprak, Cam iþkolunda 3 çocuk; Madencilik iþkolunda 1 çocuk; Ýletiþim iþkolunda 1 çocuk; Saðlýk iþkolunda 1 çocuk; Elimizdeki veriler ýþýðýnda çalýþtýðý iþkolunu belirleyemediðimiz 6 çocuk iþçi çalýþýrken hayatýný kaybetti…

2013-2023 yýllarýnda çocuk iþ cinayetlerinin yaþlara göre daðýlýmý þöyle:

-4 yaþýnda 5 çocuk, 5 yaþýnda 5 çocuk, 6 yaþýnda 4 çocuk, 7 yaþýnda 7 çocuk, 8 yaþýnda 14 çocuk, 9 yaþýnda 13 çocuk, 10 yaþýnda 25 çocuk, 11 yaþýnda 16 çocuk, 12 yaþýnda 36 çocuk, 13 yaþýnda 44 çocuk, 14 yaþýnda 65 çocuk, 15 yaþýnda 99 çocuk, 16 yaþýnda 131 çocuk ve 17 yaþýnda 207 çocuk iþçi çalýþýrken hayatýný kaybetti...

-Türkiye`de çocuk iþçilik 4 ila 8 yaþ aralýðýnda baþlýyor. Tarýmda toplayýcýlýk, çobanlýk ve mevsimlik tarým iþçiliði yapan; sokakta mendil satan, cam silen çocuklar var. Ancak mevsimlik tarým iþçisi ve sokakta çalýþan çocuklarýn sayýsýnda 8 yaþýndan itibaren ciddi bir artýþ var. 10-12 yaþlarda tekstil ve metalde çalýþan çocuklarý görüyoruz. 13-14 yaþlarýndan itibaren tarým, inþaat, sanayi ve hizmetlerde çalýþan sayýlarý yüzbinlere ulaþan; 15-17 yaþ grubunda ise tarým baþta olmak üzere konaklama, ticaret, inþaat, metal, tekstil ve gýda gibi iþkollarýnda çalýþan milyonu aþkýn çocuk iþçi var.

2013-2023 yýllarýnda çocuk iþ cinayetlerinin yaþlara göre aylara þöyle:

-Ocak ayýnda 36 çocuk, Þubat ayýnda 27 çocuk, Mart ayýnda 31 çocuk, Nisan ayýnda 34 çocuk, Mayýs ayýnda 68 çocuk, Haziran ayýnda 68 çocuk, Temmuz ayýnda 105 çocuk, Aðustos ayýnda 119 çocuk, Eylül ayýnda 71 çocuk, Ekim ayýnda 45 çocuk, Kasým ayýnda 38 çocuk, Aralýk ayýnda 29 çocuk iþçi çalýþýrken hayatýný kaybetti...

-Mayýs ve Eylül aylarýný içeren dönemde mevsimlik tarým iþçisi çocuklarýn ölümünü yoðun bir biçimde görüyoruz. Baþka bir bakýþ açýsýyla da tarým iþçisi çocuklarýn Mayýs ayý ile birlikte okulu býraktýðýný ancak Ekim ayýnda okullarýna döndüðünü söyleyebiliriz.

-Yine okullarýn kapanmasýyla birlikte Temmuz ve Aðustos aylarýnda ‘yaz aylarýnda` çalýþan çocuk sayýsýnýn (tarýma ek olarak sanayi, inþaat ve hizmetler) kitlesel olarak arttýðýný belirtmeliyiz.

-MESEM gibi uygulamalarla kitleselleþen “adý öðrenci olan iþçiliðin” bir sonucu olarak da özellikle kýþ aylarýnda kentlerdeki OSB`lerden gelen çocuk iþçi ölümlerine giderek daha sýk þahit olmaktayýz. Örneðin son beþ ayda 7 çocuk iþçi (çoðu MESEM kapsamýnda) çýrak ya da stajyer olarak çalýþýrken hayatýný kaybetti.

2013-2023 yýllarýnda Türkiye`nin 77 þehrinde çocuk iþ cinayeti gerçekleþtiðini tespit ettik:

-49 ölüm Þanlýurfa`da; 40 ölüm Gaziantep`te; 33`er ölüm Adana ve Ýstanbul`da; 25 ölüm Konya`da; 21 ölüm Antalya`da; 19`ar ölüm Ankara ve Bursa`da; 18 ölüm Mardin`de; 17`þer ölüm Aydýn, Kocaeli ve Mersin`de; 16`þar ölüm Diyarbakýr ve Manisa`da; 14 ölüm Aðrý`da; 13 ölüm Denizli`de; 12`þer ölüm Hatay ve Samsun`da; 11`er ölüm Ýzmir, Kahramanmaraþ ve Þýrnak`ta; 10`ar ölüm Aksaray, Balýkesir, Erzurum, Osmaniye ve Sakarya`da; 9`ar ölüm Kayseri, Malatya, Muðla ve Van`da; 8`er ölüm Ordu, Sivas ve Tekirdað`da; 7`þer ölüm Afyon, Giresun, Karaman ve Siirt`te; 6`þar ölüm Batman ve Düzce`de; 5`er ölüm Elazýð, Kastamonu, Muþ ve Yozgat`ta; 4`er ölüm Bolu, Çorum, Hakkari, Isparta ve Sinop`ta; 3`er ölüm Bitlis, Eskiþehir, Kars, Kýrýkkale, Kýrklareli, Kilis, Kütahya, Niðde ve Uþak`ta; 2`þer ölüm Bartýn, Bilecik, Bingöl, Burdur, Çanakkale, Gümüþhane, Rize, Tokat ve Tunceli`de; 1`er ölüm Adýyaman, Ardahan, Bayburt, Çankýrý, Edirne, Karabük, Kýrþehir, Nevþehir, Trabzon, Yalova, Zonguldak ve Irak`ta meydana geldi…

-En çok çocuk iþçi ölümünün meydana geldiði þehir Þanlýurfa`dýr. Ayrýca diðer þehirlerde ölen mevsimlik çocuk iþçilerinde de memleket olarak ilk sýrada Þanlýurfalýlar vardýr.”