Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu`nda konuşan CHP Genel Başkan Yardımcısı Gamze Akkuş İlgezdi, “Bir sanatçı; ‘bunu konuşursam`, bir tiyatrocu; ‘bu oyunu oynarsam`, bir şarkıcı; ‘bu besteyi söylersem`, bir yazar; ‘bu kitabı kaleme alırsam`, bir yönetmen, ‘bu senaryoyu çekersem`, ‘Cumhurbaşkanına hakaretten hapse girer miyim? TCK 301`den dolayı hakkımda soruşturma açılır mı?` ‘Ödeneğim kesilir mi?` diye düşünüyorsa bu demokrasinin değil, baskıcı iktidar erkinin ayıbıdır” dedi.

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu`nda Kültür ve Turizm Bakanlığı`nın bütçe görüşmeleri sürüyor. Komisyonda söz alan CHP Genel Başkan Yardımcısı Gamze Akkuş İlgezdi şunları söyledi:

“KÜLTÜR SÖZDE DEĞİL ÖZDE BİRLİKTELİĞİ SAĞLAYAN EVRENSEL DİLİMİZDİR”

“Bugün Kültür Bakanlığı bütçesini görüşüyoruz, aslında insan olabilmenin bütçesini görüşüyoruz. ‘Ne alakası var?` diyebilirsiniz. Hatırlatmak isterim ki ‘kültür` diyerek basitleştirdiğiniz, önemsemediğiniz bu kavramın milyonlarca yıldır en önemli hazinesi insanın ta kendisidir. Medeniyetin inşası insanlığın evrensel hafızası olarak kabul edilen kültürle başladı. Kültür, bizi bir arada tutan, dayanışmayı ve kardeşliği güçlendiren, kutuplaşmayı yok ederek sözde değil özde birlikteliği sağlayan evrensel dilimizdir aslında.

Kültür, düşünce, inanç, tutum ve değerlerin tümünü kapsayan sosyal bilinçtir. İşte, Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk de yeni Türkiye`yi inşa ederken bu sebeple kültürel aydınlanmadan ilham almıştır. Dolayısıyla, Türkiye`nin gerçek yüzyılı 2023`te değil tebaadan topluma, kuldan bireye, dogmatizmden laikliğe geçtiğimiz gün yani cumhuriyetin ilanıyla başlamıştır. Öncelikle, bütçeyi hazırlayan iktidarınızın şu gerçeği kabul etmesi gerekiyor: Cumhuriyetimizin 1`inci yüzyılını özümsemeden, kurucu değerlerimize inanmadan üstelik her fırsatta toplumun çimentosu olan aydınlanma devrimleriyle kavga ederek Türkiye`yi 2`nci yüzyıla taşıyamazsınız.

“BÜTÇE SUNUMUNUN CUMHURİYETİN KURUCU VİZYONUNDAN BİHABER OLDUĞUNU GÖRDÜM”

Ben Kültür ve Turizm Bakanlığının 2023 bütçesine bu perspektiften bakıyorum. Bakanlık bütçesini Türkiye`deki özgürlükler iklimini doğrudan etkilediğini ve demokratik siyasetin sınırlarını gösterdiği için son derecede önemli buluyorum. Modern demokrasilerde, gelişmiş toplumlarda düşünce ve ifade özgürlüğüne verilen değeri görmek istiyorsanız ilk önce kültür ve sanat alanındaki ayrılan bütçelere bakmak gerekir. 43 sayfadan oluşan teklifi satır aralarına kadar inceledim. Ne yazık ki bu topraklardaki özgürlük ikliminin hammaddesi olan kültürel çoğulculuğun, sanatın ve sanatçının, ifade özgürlüğünün, emeğin, sanatsal ve fikirsel üretimin korunarak geliştirileceğine dair bir ize ne yazık ki rastlayamadım. Dahası, süslü cümlelerle bezenmiş bu bütçe sunumunun cumhuriyetin kurucu vizyonundan bihaber olduğunu da gördüm.

“KÜLTÜR BAKANLIĞI BUGÜN CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ`NİN VESAYETİ ALTINDADIR”

Yönettiğiniz Bakanlığın 16 milyar 500 milyon liralık bütçe büyüklüğünün kabineyi oluşturan 17 Bakanlık arasında son sırada yer aldığının farkında mısınız? Bu bir garabet değil mi? Siz içinize sindirebiliyor musunuz bunu, bunu sormak istiyorum. Ne yazık ki Kültür Bakanlığı bugün, denge ve denetim mekanizmasını yok sayan, her bakımdan bir gariplikler silsilesi olan Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin vesayeti altındadır.

Fiilen Bakanlığınızı yok sayıyorlar, buna bir sözünüz olacak mı? Bütçeniz ‘Siyasi hegemonyanız bitti, kültürel hegemonyanız bitecek` deme cüretini kendinde bulan bir saray bürokratı tarafından resmen rehin alınmış, itiraz etmeyecek misiniz? Bakın, bugüne kadar istisnasız bütün AKP bütçelerinde neye karşı çıkmıştık? Hafızanızı biraz zorlayın. ‘Turizm tüketime, kültür üretime yönelik bir alandır` demedik mi? ‘Tek bir bütçeyi iki bağımsız sektör arasında adil biçimde paylaştıramazsınız` demedik mi? Dedik. Siz ne yaptınız? Yıllardır üvey evlat gördüğünüz, cumhuriyetin özü olan kültür ve sanat alanını evlatlıktan da reddettiniz artık. Bu bütçe teklifinin başka şekilde açıklaması olamaz. Bakın, ısrarla altını çiziyorum; bir kültür devrimi olan Türkiye Cumhuriyeti`nin 100`üncü yaşını bu bütçeyle şanına yakışır bir biçimde kutlayabilmeniz mümkün değildir, inanın kutlayamazsınız.

“BU BÜTÇEDE KÜLTÜR SANAT ALANINDA KİŞİ BAŞINA 50 KURUŞ DÜŞÜYOR”

Bu bütçede kültür sanat alanında kişi başına 50 kuruş düşüyor ve bu tabloya baktığımızda da gerekli desteklemelerin, atılımların, yatırımların hayata geçirilmesinin mümkün olmadığını çok net görüyoruz. Sanatı ve sanatçıyı, emeği ve kültür endüstrisini insan onuruna yakışır biçimde nasıl yaşatacaksınız Sayın Bakanım? Yolu yok, yaşatamazsınız. Bu bakımdan, önünüze konan ve burada savunmak zorunda kaldığınız bu teklifin tam bir fiyasko olduğunu lütfen kabul edin ama biliyorum ki edemezsiniz çünkü sizin de elinizden bir şey gelmiyor çünkü Bakanlığınızın hegemonik ideolojisini tüm topluma dayatmakta kararlı olan partizan kültür tarafından kuşatılmışsınız. Bu böyle öyle bir kültür ki kinin davacısı olacak bir nesil yetiştirmek hayaliyle yaşıyor. Hâl böyle olunca da düşünce, ifade özgürlüğü sınırsız biçimde budanıyor. Bakın, bir taraftan bütçe kısıntılarıyla destekleri azaltıyorsunuz; diğer taraftan sansür, ceza ve yıldırma politikaları uygulayarak sanatçıların üretmesini engelliyorsunuz. Böylesine acımasız bir ekopolitik baskı ortamında iktidarınız gibi düşünmeyen sanatçıların üretim özgürlüğünden bahsedemeyiz, elbette edilemez.

Bir sanatçı; ‘bunu konuşursam`, bir tiyatrocu; ‘bu oyunu oynarsam`, bir şarkıcı; ‘bu besteyi söylersem`, bir yazar; ‘bu kitabı kaleme alırsam`, bir yönetmen, ‘bu senaryoyu çekersem`, ‘Cumhurbaşkanına hakaretten hapse girer miyim? TCK 301`den dolayı hakkımda soruşturma açılır mı?` ‘Ödeneğim kesilir mi?` diye düşünüyorsa bu demokrasinin değil, baskıcı iktidar ayıbıdır.

“ZAMANINDA ÜSTÜNLERİN HUKUKUNDAN YAKINANLAR BUGÜN DAR GÖRÜŞLÜ BİR SİYASİ AZINLIĞIN TEK TİPÇİ KÜLTÜR DÜZENİNİ DAYATIYOR”

Anayasa`mızın 64`üncü maddesi çok açık, devlet tüm yurttaşların kültür ve sanat faaliyetlerine eşit biçimde erişimini, özgürce katılımını ve sanatın bağımsızlığını sağlamak ve korumakla yükümlüdür diyor. Kitap böyle yazıyor da iktidar pratiği nasıl oluyor, bir ona bakmak lazım. Zamanında üstünlerin hukukundan yakınanlar bugün dar görüşlü bir siyasi azınlığın tek tipçi kültür düzenini dayatıyor. Bakın, bir rektör, kaymakam, müftü ya da bir ilçe eğitim müdürü konserleri, festivalleri ve tiyatro oyunlarını ve birçok kültürel faaliyeti iptal edebiliyor bugün. Üstelik bu kanunsuz emirler için kamu güvenliğinin, toplum huzurunun ve çevrenin korunmasının bahane edilmesini de hayretle izliyoruz. ‘Bölgesel hassasiyetler oluşabiliyor` diyerek iptalleri meşrulaştırıyor, sansürü yaygınlaştırıyorsunuz.

Yirmi yılda Türkiye`nin kültür alanını kuruttunuz, düşünce iklimini çoraklaştırırsınız. Kültür sanat alanı erozyona uğrayan, düşün hayatı yozlaşan toplumlarda kamusal iyilik azalır, organize suç artar; dayanışma biter, kutuplaşma başlar; özgürlükler gider, baskı gelir; aydınlık boğulur, karanlık büyür. Nasıl bir Türkiye tahayyül ettiğinizi görüyoruz, buna izin vermeyeceğiz çünkü bu inatlaşmanın kazananı olmaz, aksine, kaybeden 84 milyon olan halkımızdır.

“BU BÜTÇE PANDEMİ DÖNEMİNDE SANATÇILARA HARCANSAYDI BUGÜN EN AZINDAN 103 MÜZİSYENİN VEBALİ İKTİDARINIZDA OLMAZDI”

Özel kopyalama harcı ne oldu? Bunu ısrarla pandemide de sorduk, bugün de soruyoruz. Tiyatrolar perdelerini indirdi, sinema salonları kapandı, eğlence mekânlarında saat uygulamaları başlatıldı, müzisyenler tek kuruş kazanamadı; bu sektörün bitişine tanık olduk ama biz özel kopyalama harcıyla ilgili bir bilgi alamadık. En sonunda kendi çabalarımızla bu sanat emekçilerine can suyu olacak bu bütçenin 2,5 milyar lira olduğunu hesapladık, tabii, gerçeği sizden duymak isteriz. Oysa bu bütçe özellikle pandemi döneminde sanatçılara harcansaydı bugün en azından 103 müzisyenin vebali iktidarınızın üzerinde olmazdı.

Sıfır noktasında yaşamak zorunda kalan kültür sanat emekçileri iki dudağın arasından çıkacak talimata mahkûm edildi. Bugün kamu desteği, şeffaf olmayan kriterlere bağlı. Devletin şefkat eli yandaşa uzanırken diğerlerini ötekileştiriyorsa hangi adaletten, hangi sosyal devletten bahsedeceğiz? Yine, sanatçının statü sorunu var, çözülemedi. “2021`de pandemiden ders çıkararak kapsamlı bir sosyal güvenlik hakkı tanıyacak mısınız?” diye sormuştuk. Çünkü sanatçının meslek olarak hukuksal tanımı yok, hâlâ yok. Bunun için, öncelikle sanatçı iş kanununun hazırlanması gerekiyor. Ancak görünen köy o ki kılavuz istemiyor. Yine, bu konuda da bir mahrumiyet yaşanmaya devam edecek.

“BAKANLIĞIN KADRO VE BÜTÇE SORUNU VAR”

Kültür sanat endüstrisinde çalışan sanatçının ve teknik personelin kâğıt üstünde adı var, unvanı var ama özlük hakkı yok. Sebep, çünkü sanatçıyı fikrine, düşüncesine göre seçmek istiyorsunuz. Kültür ve sanat bu topraklarda her türlü ayrımcılığa aslında iyileştirici, kapsayıcı, yaraları sarıcı olmuştu; bunu da hatırlatmak isterim. Yine, yıllardır çözülmemiş bir telif hakları sorunu var. Bununla ilgili ne düşünüyorsunuz? Sanata ve sanatçıya bu kadar düşman olmayın. Bu tutumunuzla kültür sanat endüstrisinin ölüm fermanını imzalıyorsunuz. Bu konuya da nasıl baktığınızı gene merak ediyorum. Bir çözüm üretecek misiniz?

Bakanlığın kadro ve bütçe sorunu var. Şimdi, diyebilirsiniz ki: ‘Bütçe teklifini geçen yıla göre yüzde 132 artırdık, bunu nasıl eleştirirsiniz?` Oysa kâğıt üzerinde kalan bir bütçe. Hiçbir derde derman olmayacak bir bütçe çünkü sağır sultan biliyor ki bütçe rakamlarındaki söz konusu artış, enflasyon canavarı karşısında sefalet düzenine mahkûm ediyor. Bakanlık personeli maaşına “vergi ödemelerinden kaynaklı” diyorsunuz ama gene sefaleti getiriyor. Doğal olarak, yetersiz bütçe yetersiz kadro demek oluyor, Bakanlık bünyesinde uzman eksikliği anlamına geliyor. Görünen o ki buna da çözüm sunulmayacak bu bütçede.

Yolda metroda rastladığımız o kanlı canlı varlıkları, hayalet muamelesi yaparak görmezden geliyorsunuz. Bu konuda da yine düğün sanatçılarıyla ilgili, bir güvencesi olmayan bu sanatçılarla ilgili ne yapmayı düşünüyorsunuz? En azından asgari ücret tutarında sürekli yardım yapılması talepleri var; bunu iletmek isterim.

“BAKANLIĞA BAĞLI SANAT KURUMLARINDA STAJYER İMKANI SAĞLAYACAK BİR MEVZUAT YOK”

Bugün Bakanlığınıza bağlı sanat kurumlarında teknik bölümlerde stajyer istihdamı sağlayacak bir mevzuat yok. Yine, DÖSİMM`de bilgisayar işletmeni, büro personeli, işçi gibi kadrolarda çalışan sanatçılarımızın sorunlarıyla ilgili çalışma yaptığınızı kısa zamanda çözeceğinizi söylemiştiniz ama “Söz uçar yazı kalır.” derler, hem yazılı hem de sözlü cevaplarınız havada kaldı Sayın Bakan. Bir cevap alamadık; bunu iletmek isterim.

“KAPADOKYA ALAN BAŞKANLIĞINA EL ATACAK MISINIZ?”

Kapadokya Alan Başkanlığına el atacak mısınız; bunu merak ediyoruz. Burada da gene yaklaşık 130 milyon lira bütçe ayırdığınız Kapadokya Alan Başkanlığının usulsüz şekilde doldurulan kadrolar ve liyakatsiz atamalar nedeniyle talan başkanlığına dönüştüğünü görüyoruz, bu konuda ne yaptığınızı sormak istiyorum.

Ankara`da kurulan Devlet Halk Dansları Topluluğunu İstanbul`a taşıdınız. ‘Kimseyi mağdur etmeyeceğiz` demiştiniz, kadrolu personelin büyük kısmı başka bir kuruma geçerek Ankara`da kalmayı başardı ama 4/B`li sanatçılara sözleşme yenileme baskısı yapıldı ve iş güvencesi olmayan bu sanatçılar kendi sorunlarını çözemediler. Ayrıca, Devlet Opera ve Balesi ile Devlet Tiyatroları gibi köklü kurumların içi boşaltıldı, mali ve idari özerklikleri elinden alındı. Bu konuda bir şeyler söyleyecek misiniz? Bunu merak ediyorum. Geçen yıl değinmiştim, bu yıl da tiyatro ve tiyatroculara değinmeden geçemeyeceğim. Tiyatro, empati kültürünün kendini sorgulayan vicdanlı insanının mabedidir, oysa tiyatrolara muhalif görüşleri nedeniyle devlet düşmanı muamelesi yapılıyor. Bu uygulamaya son verecek misiniz?

Yine, Moda Sahnesi, Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu gibi özel tiyatrolar devlet desteğine ulaşmada sorunlar yaşıyor. Güvencesiz çalışmanın giderek yaygınlaştığı bağımsız tiyatroların varlığını kabul ederek önlem alacak mısınız? Bunun dışında, tiyatro eğitimi Millî Eğitim müfredatında yer almıyor; bu eğitimin anaokulundan yükseköğrenime kadar her düzeyde olması için bir çalışma yapacak mısınız? Yine, performans sanatıyla uğraşan sanatçılarımız için, çözüm için bir çabanız olacak mı?vBakanlığa bağlı müzelerden, kazı alanlarından ve özel müzelerden çalınan yüzlerce tarihî eserden de bahsetmek istiyorum. 140 ören yeri ve kazı alanıyla yaklaşık 107 müzeden binlerce eserin çalındığını açıkladınız, çalınan eserlerin akıbetini sormak istiyorum.

“CEMEVLERİNİN KÜLTÜR BAKANLIĞI BÜNYESİNDE İŞİ NE?”

Dün Genel Kurul`da kabul edilen yasaya göre cemevleri Kültür Bakanlığı`na bağlandı. Alevilik, kültürel bir etkinlik midir? İbadetleri yani Cem bir kültürel aktivite midir? Diyanet İşleri Başkanlığı bütçesi Kültür ve Turizm bakanlığı bütçesinin iki katından fazla ama Alevilik inancını size bağlıyorlar. Siz bu bütçeyle Aleviler, cemevleri için ne yapmayı düşünüyorsunuz? Siz cemevlerini, kültür merkezleri olarak ya da kültür kurumları olarak mı görüyorsunuz? Bu konuda Alevi vatandaşlarımızın fikirleri alınmış mıdır? cemevleri`nin Kültür Bakanlığı bünyesinde işi ne?”

“BİZ BU SÖZLERİ HALKIMIZA SÖZÜMÜZDÜR YERİNE GETİRECEĞİZ”

Kültür sanat emekçilerinin yaratım ve ifade alanını baskıdan arındıracak çalışmaları yapmanız gerektiğini, özgür bırakmanız gerektiğini düşünüyorum. Anayasa`nın 64`üncü maddesini uygulayıp sanatçıyı korumalısınız. Kültür alanını, sanatı ve sanatçıyı siyasetin gölgesinden kurtarmalısınız. Kültür sanat faaliyetlerine ve sanatçıya özerklik tanımalısınız. Kültür sanat emekçilerinin sağlık, emeklilik, işsizlik türünden sosyal ekonomik haklarını güvence altına almalısınız. Sanat hayatının öznesi olan sanatçının ekonomik ve sosyal statüsel kolunu devlet eliyle güçlendirmelisiniz. Sanatçılar için yeni vergi düzenlemeleri yapmalı, stopaj oranlarını düşürmelisiniz. Yine, yayıncılık, müzik, film sektörlerini festivaller ve müzikalleri destekleyerek istihdam, millî gelire katkı ve ihracat imkânlarını sağlamalısınız. Ve en son olarak da 2,5 milyara erişen özel kopyalama harcı pulunu hak sahiplerine acilen dağıtmalısınız diyorum. Eğer bunları siz yapmayacaksanız zaten dediğimiz gibi ‘Geliyor gelmekte olan` ve biz bu sözleri, halkımıza sözümüzdür, yerine getireceğiz.

Cennet ülkemizin bütün doğal güzellikleri dört yanı aslında turizm cenneti ama buna rağmen ne üzücü ki turizm kan ağlıyor. Kaldı ki turizm ülke ekonomisinde büyük bir pasta payı, buna rağmen, yine de on bir aydan fazla çalışıp bunların dışında, güzel ülkemin herhangi bir beldesinde, bu turizm cennetinde vatandaşlarımız on bir ay çalışıp üç gün bile tatil yapamaz durumda. Bununla ilgili ne düşünüyorsunuz?

“TÜRKİYE`DE TURİZM SEKTÖRÜ SON ÜÇ YILDIR BÜYÜK BİR KAYIP İÇİNDE”

Resmî Gazete`de yayınlanan değişiklikle millî saraylar bünyesinde saray, köşk, kasır ve müzelerin bulunduğu yerleşkelerde arkeolojik kazı yapılabilecek ve yaptırılabilecek. Açıkçası, biz bu değişikliğin tarihî güzelliklerimiz üzerinden talana ve tahribata sebep vereceğinin endişesindeyiz. Bu konuda sizin görüşlerinizi almak isterim. Bunu yapacak ekibin bilgi birikimi yeterli mi? Bunu sormak isterim. Kazı çalışmalarına onay verecek olan Millî Saraylar Bilim ve Değerlendirme Kurulu üyeleri kültürel ve bilimsel anlamda etik, objektif ve doğru karar alabilirler mi?

Türkiye`de turizm sektörü son üç yıldır büyük bir kayıp içinde. Pandemi ve Rusya-Ukrayna Savaşı turizm sektörünün deyim yerindeyse belini büktü. İktidar, borç yükü içindeki sektöre yardım etmek yerine turizmcinin sırtına ilave birçok vergi yükü bindirdi. Sayın Bakan, turizmciler adına buradan soruyorum: Turizm işletmecileri borç yükü altındayken neden hâlâ konaklama vergisini tahsil etmeye çalışıyorsunuz? Bunun dışında, Turizm Tanıtım Ajansının çalışmalarıyla ilgili kamuoyuna detaylı bir bilgi vermemenizin gerekçesi nedir? Yine, hangi reklam şirketleriyle anlaşma yapıldığını, bunlara hangi tarihlerde ne kadar ödeme yapıldığını, ajan bünyesinde kimlerin istihdam edildiğini açıklamıyorsunuz.

“BULGARİSTAN`DAN GÜNİBİRLİK ÜLKEMİZE GELENLERİN TURİST KATEGORİSİNDE GÖSTERİLMESİ İKTİDARINIZA YAKIŞAN BİR ZİHNİ SİNİR PROJESİDİR”

2022 sonunda 50 milyon turistten toplam 44 milyar dolar gelir elde edeceğinizi açıkladınız. Eylül sonu itibarıyla ülkemize gelen yolcu sayısının 40 milyon 246 bin olduğunu söylediniz. Bu veriye dikkat çekmek istiyorum. Bulgaristan`dan ülkemize 2021 yılında 806 bin kişi girerken bu yıl henüz eylül ayına kadar 2 milyon kişi gelmiş. Bu sayı artışı sizce Kültür ve Turizm Bakanlığının, Turizm Ajansının bir başarısı mıdır? Bulgaristan`dan alışveriş için günübirlik ülkemize gelen vatandaşların gecelik konaklama yapmadan, alışveriş yaptıktan sonra turizm faaliyetinde bulunmadan çıkış yapan kişilerin turist kategorisinde gösterilmesi tam da aslında iktidarınıza yakışan bir Zihni Sinir projesidir. Maalesef Türk lirasının değer kaybetmesi sonucu ülkemizin ucuz turizm destinasyonu hâline dönüşmesini övünen zihniyetle karşı karşıyayız.”